Allan Rzepka – poeta palety

Po przeszło sześciu latach znów gościmy w Galerii Krakowskiego Banku Spółdzielczego twórczość Profesora Allana Rzepki, jednego z najbardziej interesujących, wybitnych polskich malarzy. Przyczyny tego repetytorium są oczywiste. Sześć lat w życiu szalenie twórczego i aktywnego artysty to kilkanaście wystaw, setki nowych obrazów, rysunków, grafik. To nowe odkrycia, na które czekają goście naszej galerii.

W modelowym uproszczeniu mówi się, że malarstwo to kontinuum formy i koloru. Forma to konstrukcja, sprawność posługiwania się gramatyką malarskiego języka, funkcja intelektu z jej wszystkimi odniesieniami do doświadczenia kultury. Kolor to czynnik zmysłowy, pochodzący z natury wywodzącej się z indywidualnej wrażliwości oka. Malarze przez całe wieki poszukiwali właściwej proporcji między tymi czynnikami, jak alchemicy kamienia filozoficznego – przeczuwając że tam tkwi tajemnica. Cała droga twórcza Profesora Allana Rzepki jest świadectwem tego poszukiwania. Artysta prócz rozumienia koloru i sprawności warsztatowej osiągnął coś jeszcze – posiadł tajemnicę łączenia techniki z metafizyką.
Prosty przedmiot nie jest u niego banalnym rekwizytem. Każda rzecz wyniesiona przez malarza na płótno, staje się od tej chwili samoistnym bytem. Ich nowa wartość polega na tym, iż świetnie sobie radzą z odmiennymi od tradycyjnych rolami w przestrzeni obrazów. Allan Rzepka, tworząc te niezwykłe przedstawienia pokazuje, że czasem rzeczy wyrażają emocje bardziej udolnie, niż ludzkie postacie.
Obrazy Allana Rzepki wywołują u widza poczucie spokoju i radości z odszukania dawno zagubionej chwili na refleksję. Kto tylko raz zetknął się z jego sztuką, ten już zawsze będzie nosić w swej wyobraźni przesłania, symbole i kompozycje tworzące styl i poetykę twórczości artysty. A jest to poetyka snu śnionego na jawie, w którym świadomość logicznie wybiera przedmioty i idee, łączy je w pozornie surrealistyczną wizję, by w ostatecznym przesłaniu doprowadzić do poetyckiej definicji człowieczego losu. 
O twórczości Allana Rzepki pisano wiele, lokując ją pośród realistów, surrealistów, symbolistów i Bóg wie jeszcze jakich „izmów”. Dla mnie osobiście Profesor jest poetą palety. I nie chodzi tu wcale o jakieś literackie odniesienia, lecz o formę wypowiedzi poprzez metaforę. Artysta podobnie jak poeta gromadzi cały lombard rekwizytów codzienności i składa z nich kompozycję, chociaż logicznie do siebie absolutnie nie przystają. Ale poprzez wydzielenie znaczeniowości, wartości, czy indywidualnych cech tych przedmiotów oraz połączenie ich – powstaje ta nowa trzecia wartość – alegoryczna, metaforyczna, symboliczna. Klucz do wielkich tajemnic wszechświata – życia i przemijania.
Rzecz jasna, na pierwszy rzut oka zderzenie różnych, często zdeformowanych przedmiotów czy sytuacji, może narzucać wrażenie, że to surrealizm. Takie jednak skojarzenie nasuwa się w przypadku nieznajomości technik tworzenia metafory i języka poezji, które podobnie jak religia nigdy nie dają ostatecznej odpowiedzi, ale starają się zbliżać do tajemnicy. Poetyckość malarstwa Rzepki jest wsparta jego ogromną siłą intelektualną i filozoficzną. Jego osobliwe kompozycje wprowadzają nas w świat pytań i rozważań metafizycznych, dla sensu życia najważniejszych.
Drugą indywidualną i oryginalną cechą malarstwa Allana Rzepki jest teatralność. I to zarówno w często scenicznie komponowanych obrazach, jak i w teatralnych pozach, rekwizytach, umowności, iluzji. Kimże jest sam artysta – występujący w większości obrazów jako model (stąd porównania Rzepki do Malczewskiego), za każdym razem w innym kostiumie, w innym nakryciu głowy – jeśli nie aktorem aranżującym akcję na scenie płótna? I nie jest to teatralność dosłowna. Nie należy jej odczytywać jako fascynacji konwencją teatru, ani próby przyprawienia życiu i światu komedianckiej gęby. Jest ona z jednej strony wyrazem swoistej ironii artysty wobec samego siebie i świata, z drugiej – dopełnieniem filozofii życia malarza.
W latach 60. Allan Rzepka zaczynał od szkoły swojego mistrza Rzepińskiego, analizie poddawał koloryzm, malując kompozycje figur geometrycznych z uwięzionymi w nich ciałami ludzkimi, przypominającymi manekiny. W latach 70. zaczął się kształtować jego obecny styl i oryginalność. Powstały wówczas cykle: Manekiny, Kramy, Znaki czasu, Maskarady, Partytury, Nokturny krakowskie, Pan Cogito, Jedno wyjście, …
Jednak moim zdaniem najważniejszym elementem sztuki Profesora jest jej związek z tradycją malarstwa polskiego ostatniego przełomu wieków. Mnie osobiście uderza tutaj pokrewieństwo dusz z Wyspiańskim, które staje się poprzez teatr. Obaj artyści dochowują ze świadomego wyboru wierności wartościom i konwencjom dla polskiej sztuki charakterystycznym. Odrzucają eksperyment, sztukę dla sztuki i wszelkie nowinkarstwo. Wyspiański tworzy przynajmniej cztery wybitne dramaty narodowe, w tym najbliższe duchowo i estetycznie Allanowi Rzepce – Wesele. Porównajmy pełną ironii konwencję szopki w Weselu z galerią autoportretów w jego obrazach: Allan – błazen, Allan – król – rycerz z dziecięcej krucjaty, Allan – żeglarz, Allan – aktor. Twórca porusza się lub trwa niczym w teatralnej garderobie pełnej rekwizytów i przedmiotów. I jest w tej metaforze ów teatr ogromny, może bardziej wyrazisty i przejmujący niż u Wyspiańskiego, bo obnaża się w nim, ironizuje, filozofuje i gra sam artysta. A robi to fantastycznie.
Przyjaciele Galerii Krakowskiego Banku Spółdzielczego bardzo dobrze znają malarstwo Allana Rzepki oraz jego krajowe i światowe sukcesy. Jego prace są ozdobą wielu prestiżowych galerii nie tylko naszego kontynentu. Dlatego pozwoliłem sobie darować szczegółową faktografię. Nie podjąłem również szczegółowej analizy twórczości Profesora, uznając, iż akurat te płótna i rysunki eksponowane w naszej galerii, mówią o sztuce Mistrza absolutnie wszystko.
Przyznaję, ten rodzaj malarstwa kocham najbardziej. Bowiem obok walorów i urody plastycznej obrazy Allana Rzepki pełne zagadek, kodów i tajemnic, są dla odbiorcy intelektualnym wyzwaniem. Mam nadzieję, że przyjaciele, goście i sympatycy Galerii KBS podzielają moje zdanie, a kontakt ze sztuką Allana Rzepki traktują, jak wielkie święto dla oczu, serca, duszy i … intelektu. Jeśli tak, to pewnie znów za kilka lat …
Jerzy Skrobot
Komisarz Galerii KBS